Trong số các nhà văn dã sử của nền văn học văn minh Việt Nam chẳng thể không nhắc tới nhà văn Nguyễn Xuân Khánh với tè thuyết khét tiếng “Hồ Qúy Ly”. Nói theo cách khác Nguyễn Xuân Khánh là một cây đại thụ! bạn ta chỉ nhận biết một cây đại thụ khi nó đang đủ lớn. Người đọc cũng chỉ biết đến ông từ sau khi “Hồ Qúy Ly” được xuất bản. Thân lúc triệu chứng văn học tổ quốc vào những năm 90 đang rơi vào tình thế cảnh èo uột, không có tác phẩm nào đáng chú ý thì “Hồ Qúy Ly” như một cơn địa chấn khủng khiến fan hâm mộ bừng tỉnh. Bạn đang xem: Hồ quý ly nguyễn xuân khánh
Canh tân qua ánh mắt của gần như nhân vật thuộc thời đại
“Hồ Qúy Ly” không đối kháng thuần kể lại mẩu truyện của núm kỷ 14, thời điểm đầu thế kỷ 15 mà nhà văn đã “ôn cầm cố tri tân”. Cuốn sách không viết về nhân vật lịch sử Hồ Qúy Ly mà lại viết về thời đại của hồ nước Qúy Ly. Bọn chúng ta ai cũng biết hồ nước Qúy Ly là một trong nhà đổi mới thời kỳ phong kiến. Khi cầm quyền to trong tay, dưới một tín đồ mà bên trên muôn người, hồ Qúy Ly đã giới thiệu các đổi mới quan trọng trong xóm hội đương thời. Ông khuyến nghị giảm sút những cơ chế ưu đãi về phân chia điền địa với quý tộc bên Trần. Trong nhị thời đại Lý- Trần, Phật giáo được tôn vinh, nhiều tuổi teen quy y cửa Phật, hồ nước Qúy Ly bắt chúng ta hoàn tục, cắt bớt quyền lợi của nhà chùa, và ban đầu có những biểu lộ đầu tiên của “độc tôn Nho giáo” mà về sau nhà Lê đã triển khai một biện pháp thành công. Ông thực hiện rất nhiều cách tân, nhưng đổi mới quan trọng nhất chính là sử dụng chi phí giấy. Với một loạt những cách tân đầy văn minh nhưng lại dồn dập trong thời gian ngắn ngủi và thời gian không yêu thích hợp chắc hẳn rằng đã trở thành lý do thất bại của triều đại nhà Hồ. Vật phẩm của Nguyễn Xuân Khánh không các khắc họa chân thật không khí thời đại ngoài ra đưa ra tương đối nhiều điểm nhìn so với cuộc biện pháp tân.
Thành nhà Hồ - Tây Đô / Thanh Hóa
“Hồ Qúy Ly” bao gồm một cấu trúc đặc biệt. Mỗi chương viết về một nhân vật lịch sử vẻ vang trong thời đại ấy: trần Nghệ Tông, hồ nước Nguyên Trừng, nai lưng Khát Chân, công chúa Huy Ninh… và đương nhiên là tất cả Hồ Qúy Ly. Và một cuộc đổi mới ấy, mỗi cá nhân có một ý kiến nhận, một thể hiện thái độ và một làm phản ứng.
Câu chuyện được kể bởi ngôi trước tiên – “tôi”, đó là Hồ Nguyên Trừng. Đây thiệt sự là một phương pháp đặc nhan sắc trong cái văn học dã sử. Trong những tiểu thuyết dã sử của tất cả phương Tây (“Ai-van-hô”, “Robinhood”, “Chiến tranh và hòa bình”…) giỏi phương Đông (“Thủy Hử”, “Tam Quốc diễn nghĩa”, “Nho lâm ngoại sử”…), những nhân đồ dùng thường làm việc ngôi trang bị ba nhằm mục đích diễn đạt tính khách hàng quan trong các sự kiện. Tuy nhiên ở thành quả này, các sự kiện, xung bỗng dưng đều được xem và review qua bé mắt của hồ Nguyên Trừng, người sáng tác “Nam ông mộng lục”. Bằng phương thức này, tác phẩm tạo nên một cảm giác khác so với phần nhiều tác phẩm văn học tập dã sử trước đó. Người đọc cảm thấy mình như người trong cuộc, cũng rất được chứng loài kiến tận đôi mắt cuộc cải tiến thời ấy. Cũng qua nhân thiết bị Hồ Nguyên Trừng, nhà văn gửi gắm được suy tư, nỗi đau thân phận của bạn trí thức trước bao trở thành thiên của lịch sử.
Hồ Nguyên Trừng là một trong nhân đồ dùng tài hoa sinh hoạt thời kỳ ấy. Theo sử sách biên chép lại, ông là bạn toàn đức toàn tài, văn võ tuy nhiên toàn. Phiên bản thiết kế thành Tây Đô (Thanh Hóa) chính là của ông. Ông còn sáng chế ra “Thần Cơ hỏa sang”, một nhiều loại súng trường thứ nhất ở khu đất Việt. Lúc quân Minh đánh chiếm Đại Việt, phụ vương con hồ Qúy Ly bị áp điệu về trung hoa chịu phạt, hồ nước Nguyên Trừng nhờ năng lực xuất chúng mà vẫn được đề bạt làm quan, đến chức Công cỗ thượng thư. Trong thời gian tháng ở đất Bắc, ông đã viết tòa tháp “Nam ông mộng lục” nổi tiếng. Vào lời tựa của “Nam ông mộng lục”, tác giả có viết: “Những nhân thứ trong sách, một thời phồn hoa, rồi thời cuộc đổi khác không còn còn lại vết tích, chỉ với một mình tôi hiểu rằng và nhắc ra, vì thế chẳng bắt buộc mộng là gì”. Hồ nước Nguyên Trừng vào “Hồ Qúy Ly” không các có vừa đủ tài năng ấy nhiều hơn chấp cất biết bao trung tâm sự ưu thời mẫn thế, thân phận của năng lực bị chèn lấn giữa các thế lực thiết yếu trị.
Ấn tượng sâu đậm nhất mà bạn đọc cảm thấy được ở hồ Nguyên Trừng đó chính là một sự chán nản triền miên trước thời cuộc. Trong lúc Hồ Qúy Ly, hồ nước Hán Thương, Nguyễn Cẩn… thậm chí là phụ vương con Nguyễn Phi Khanh, đường nguyễn trãi lao theo cuộc cải tiến viển vông; phía bên đó là trần Khát Chân và quý tộc nhà Trần ráng hết sức chống đối, thủ cựu cùng tìm mọi phương pháp để kéo nhiều năm triều đại… thì hồ nước Nguyên Trừng đắm bản thân trong nghệ thuật, trong những mối tình say đắm. Cả hai mối tình, đầu tiên với quận chúa Quỳnh Hoa, lắp thêm hai với cô kỹ phái nữ Thanh Mai, đa số bị bao vây bởi phần nhiều âm mưu, thủ đoạn bao gồm trị. Thế lực thủ cựu của quý tộc bên Trần mọi mong hoàn toàn có thể dùng “mỹ nhân kế” nhằm gây tác động và ràng buộc ông. Nhưng bằng trái tim đa cảm của nghệ sĩ cùng tấm thực bụng tha thiết, ông đã hấp dẫn hai siêu mẫu về phía mình, nhằm họ thoát khỏi những âm mưu thâm độc và cũng đáp lại ông bởi một tình yêu cao cả, thiêng liêng. Hồ nước Nguyên Trừng đã phải đau đớn mà thốt lên rằng: “triều đình cũng bị chia rẽ thành hai phe: phe Tôn thất bên Trần với phe của cha tôi. Cùng hậu quả tất yếu là phần lớn sự lôi kéo. Trong đám hỏi của tôi, tôi hiểu đúng bản chất tôi là 1 con mồi mà phụ thân tôi quăng ra giữa chiếc nước, họ bên Trần như một nhỏ cá to đớp mang tôi, và phụ vương tôi chũm chiếc nên câu. Tôi là kẻ đứng giữa, và hai bên cùng teo kéo.” Suy mang đến cùng, thân phận tầm thường bậc trí mang cũng chỉ với như vậy. Kẻ đọc sách thời nào thì cũng mong được mang tài gớm luân của mình ra để giúp thiên hạ, nhưng thực tế họ trở nên những bé cờ cho những thế lực chính trị lớn nắm quyền bính trong tay điều khiển. Khi buộc phải chúng trọng dụng, lúc phật ý chúng tệ bạc đãi. Trong lịch sử hào hùng có biết bao ví dụ như thế: Hán Cao Tổ thịt Hàn Tín, Chu Nguyên Chương khử Minh giáo, nguyễn trãi bị oan sống Lệ đưa ra Viên… chẳng yêu cầu là những bệnh nhân quá cụ thể sao? là người đọc sách, thiết nghĩ nhà văn Nguyễn Xuân Khánh cũng hiểu rõ sâu xa điều ấy. Ở thời của ông, không ít nghệ sĩ, trí thức năng lực những ước ao dùng tài năng của chính bản thân mình dành độc lập, tự do cho dân tộc, xuất bản một quốc gia dân chủ, văn mình… Để rồi, lúc thành công, họ nhấn được đa số gì? Chẳng gì cả ngoại trừ hai bàn tay trắng. Quyền năng chính trị đã từng có lần giương cao lá cờ thiết yếu nghĩa bây giờ mới bộc lộ sự vị kỷ và cổ hủ mà vụ án cải tân ruộng đất cùng Nhân văn – giai phẩm chẳng yêu cầu là minh chứng cụ thể đó sao. Vừa là fan trong cuộc, lại vừa là tín đồ đứng xung quanh mọi tranh chấp xấu xa, hồ nước Nguyên Trừng chỉ từ biết giữ một trung ương trạng là “buồn” – cái buồn của lũ bạn “lạc loài”, bị “quê mùi hương ruồng bỏ, nòi khinh”. Không chỉ là có hồ Nguyên Trừng cơ mà biết bao khả năng trong thời ấy cũng đều có chung trọng tâm trạng như nai lưng Khát Chân, Phạm Sinh, hay thậm chí là là vua già trằn Nghệ Tông, ông vua trẻ trần Thuận Tông… trung tâm trạng của hồ nước Nguyên Trừng cũng chính là tâm trạng của ông Nguyễn Xuân Khánh và nhiều trí thức, văn nghệ sĩ thời đại đứng trước rất nhiều xung đột của các thế lực bao gồm trị với một buôn bản hội bất công, nghèo nàn, lạc hậu mà chỉ biết buông tiếng thở lâu năm bất lực.
Bài học cải cách từ cuộc Canh tân của hồ nước Quý Ly
Giá trị lớn số 1 của công trình “Hồ Qúy Ly” nằm ở vị trí bài học lịch sử hào hùng : “Canh tân”. Rất có thể xem cuộc “Canh tân” của hồ Qúy Ly là cuộc canh tân táo bị cắn bạo nhất cho đến thời điểm đó. Những cách tân của ông được lưu lại trong cuốn “Minh đạo” (dịch Nôm là “Con con đường sáng”).
Đối với “Minh đạo” cũng giống như cả cuộc canh tân, trí giả thời đó, kẻ chê, fan khen, cũng đều có kẻ bằng mặt nhưng chẳng bằng lòng… tuy nhiên rõ ràng, tại thời gian đó, một cuộc cải tân là cần thiết. Vào câu chuyện, tác giả để hồ Qúy Ly nhấn mạnh vấn đề về một “phương thuốc lớn”. Việc làm chính trị chẳng không giống gì y đạo, cũng có thể có bắt bệnh, cũng đều có kê đơn. Nhưng bạn làm nghề y các lần chỉ rất có thể bắt căn bệnh kê 1-1 cho một người, còn kẻ làm bao gồm trị thì buộc phải bắt bệnh, kê đơn cho cả một dân tộc. Để bắt được bệnh đã khó, không khéo không tồn tại bệnh lại chẩn đoán thành tất cả bệnh, bao gồm bệnh lại cứ tưởng rằng vô sự; dẫu vậy bắt được đúng căn bệnh rồi thì kê đơn thế nào đây, âu cũng là việc khó. Cái bệnh lý ấy, chính ông vua già trằn Nghệ Tông là fan nhận thức được rộng ai hết. “Chính ông là bảo sanh cho những cải cách của Quý Ly, đã giúp Quý Ly tiêu diệt những đối thủ, ngay cả khi đối thủ ấy là nhỏ cháu ông. Lại cũng vẫn chính ông là bạn muốn kéo dãn dài đến vô hạn cơ nghiệp ở trong phòng Trần, tiên sư cha ông, mặc dầu ông biết điều này không thực tế, mặc dù ông biết những tôn thất, những cựu thần công ty Trần ở hồ hết nơi hiện giờ đang thối ruỗng. Vậy ông đang tự phòng lại bạn dạng thân. Ông tất cả miếng thịt thối, mong cắt đi, nhưng bởi vì nó là khung người ông cần không đành lòng.” Đó chẳng phải cũng chính là căn căn bệnh thời đại của chúng ta hay sao? miếng thịt thối ấy ai là bạn dám cắt bỏ để giữ cho cơ thể được khỏe mạnh? giỏi cứ nhằm nó đấy vì tiếc xương yêu đương thịt rồi hoại tử nhưng chết? Đứng trước vận mệnh của dân tộc: hoặc là đổi mới hoặc là bại vong, câu hỏi từ vứt những quyền lợi của một đội nhóm chức nuốm quyền để triển khai một cuộc phương pháp mạng toàn diện là điều cần thiết. Bên Trần đang không dám quả cảm thực hiện sứ mạng ấy với chuốc đem bại vong, là điều đương nhiên.
Bài học tập Canh tân vào “Hồ Qúy Ly” còn là bài học về lòng dân. Đối lập cùng với phe Canh tân là phe thủ cựu, không mong muốn rằng phe cổ hủ lại vậy phần đông. Nhưng nguyên nhân những biện pháp của hồ Qúy Ly là cần thiết mà triều nhà Hồ vẫn đại bại thảm hại? Trước hết phải nói rằng bởi vì Hồ Qúy Ly quá ói nóng. “Minh đạo” là phía đi tiến bộ, nhưng quan trọng một sớm một chiều rất có thể thực thi. Điển hình duy nhất là việc áp dụng tiền giấy. Bạn dân ta thời ấy không ý thức giá tốt trị của tiền tệ và chưa tồn tại một nền tài chủ yếu hoàn thiện, việc sử dụng tiền giấy thực là chuyện viển vông. Nhưng sai lạc nghiêm trọng hơn là vấn đề xây thành Tây Đô. Thân lúc ngân sách quốc gia thiếu vắng trầm trọng, người dân còn sống lầm than, cuộc chiến tranh với Chế Bồng Nga vừa mới xong và chuẩn bị sửa đương đầu với quân Trung Hoa, thành Tây Đô chằng khác gì được xây lên bởi xương bằng máu của dân khiến cho người dân oán than. đặc biệt quan trọng hơn cả, bao gồm tầng lớp trí giả thời ấy cũng không tán thành với những biến pháp của hồ nước Qúy Ly. Thể hiện thái độ của trằn Khát Chân, Phạm Sinh, Sử văn học và thậm chí còn cả hồ Nguyên Trừng trình bày rõ điều ấy. Tại sao vậy khi công ty Hồ luôn luôn thực hiện nay các chính sách chiêu hiền đức đãi sĩ? Ấy là bởi vì Hồ Qúy Ly quá thế chấp, không muốn nghe lời can gián, luôn bọn áp phe bất đồng quan điểm mà không còn tiếp thu xuất xắc thuyết phục họ. Thế cho nên mà tín đồ đời quay sống lưng với thay đổi pháp xuất xắc nói chính xác là quay sườn lưng với bên Hồ, khởi nghĩa của nông dân nổi lên mọi nơi, bên phía ngoài thì giặc phương Bắc dòm ngó, phụ vương con hồ nước Qúy Ly ở đầu cuối vẫn phổ biến một kết quả với công ty Trần.
Qủa thực, bài thuốc lớn cho 1 dân tộc rất khó kê đơn. Hồ nước Qúy Ly bắt mạch được căn bệnh tình của thời đại mình, kê được đơn thuốc rồi dẫu vậy vì đo đắn dùng đúng thời gian và liều lượng mà lại dẫn mang lại thất bại. Không chỉ thế, câu hỏi dùng dung dịch sai phương pháp ấy tác động tới sự tồn vong của dân tộc. Nếu như như thời ấy nhị gia tộc trằn – hồ nước cùng bắt tay nhau để thực hiện Duy tân thì triều đình đơn vị Minh vẫn chẳng giương lá cờ “Phù Trần khử Hồ” ngụy tạo, đưa hàng ngàn quân bộ đội vào xâm lược vn được. Đó là bài học kinh nghiệm xương huyết cho bọn họ trong công cuộc cải cách và triển khai tiến trình dân nhà ở hiện tại và tương lai.
Xem thêm: Lò nướng thịt bằng than tự quay ln, lò nướng than hoa tự xoay
Hà Thủy Nguyên
(*)Ông Nguyễn Xuân Khánh bắt đầu sự nghiệp viết lách từ năm 1955, cùng thời cùng với Nguyên Ngọc, Bùi Ngọc Tấn, Nguyễn Khải, Nguyễn quang Sáng… Khi danh tiếng Nguyễn Xuân Khánh mới chớm xuất hiện thêm nhờ vài truyện ngắn thì sự khiếu nại “Nhân văn giai phẩm” khiến ông “chìm xuồng” cùng biết bao cây cây bút khác. Sau khoản thời gian bị treo bút, ông yêu cầu bươn chải đủ phần nhiều nghề nhằm kiếm sống, nào thì có tác dụng thợ may 7 năm, cung cấp máu 3-4 năm, thợ khoá, dịch sách, hợp tác và ký kết xã mua bán và lao động cải tạo cùng với lưu lại manh đĩ điếm 1 năm.
Khi bắt đầu xuất phiên bản “Hồ Qúy Ly”, ông Xuân Khánh vẫn chỉ cần ông thợ cạo nghỉ ngơi vỉa hè Hà Nội. Cho đến bây giờ, ông có toàn bộ 4 vật phẩm là “Hồ Qúy Ly”, “Trư cuồng” và “Mẫu Thượng Ngàn” cùng mới đây là “Đội gạo lên chùa”. Riêng biệt “Trư cuồng” được viết bằng một hình thức đặc biệt của văn học Nam Mỹ – văn học hiện tại huyền ảo. “Trư cuồng” bị cấm xuất phiên bản ở việt nam vì thành tích phản ánh làng mạc hội nước ta trong thờ kỳ bao cấp. Tuy nhiên sau này ông viết “Mẫu Thượng Ngàn”, “Đội gạo lên chùa” cũng thu hút được nhiều độc giả, tuy vậy tác phẩm tâm huyết cả cuộc đời ông chính là “Hồ Qúy Ly”, bắt đầu thực sự ám hình ảnh người đọc.
Nhắc đến Triều Trần ai ai cũng nhắc đến thành công vang dội 3 lần chặn lại vó ngựa chiến Nguyên Mông, cùng với Bạch Đằng Giang lịch sử vẻ vang nhuộm ngày tiết quân thù. Nói tới Phật Hoàng trằn Nhân Tông với thiền phái Trúc Lâm yên Tử.
Nhưng rồi đến cuối nhà Trần thì non sông Đại Việt vào cậy vào đa số ai? Vào ông hoàng già cỗi Nghệ Tông ư? hay Thuận Tông lòng đã chán ngán tất cả một lòng chỉ ý muốn đi tu gởi mình vị trí cửa Phật? Hay trông mong vào hoàng thái tử An new 3 tuổi đầu? Triều è cổ càng sau này nhất là đến thời Nghệ Tông đang không còn chút nào hình trơn của vinh quang đãng xưa. Trong triều không còn tướng giỏi ngoại trừ nai lưng Khát Chân cùng Trần Nguyên Hãn. Tình hình kinh tế tài chính xã hội suy yếu, lòng dân vẫn mỏi mệt mất ý thức vào triều đình.
Cả triều đình giờ chỉ còn trông ngóng vào những lễ hội được tổ chức xa hoa, tốn kém, phô trương cái sức mạnh vốn đang suy sụp từ khóa lâu để dân vui, để dân tin. Hôm nay Đại Việt đang tứ bề thọ địch. Phía Bắc với đơn vị Minh mới thành lập và hoạt động thế đã rất dũng mạnh hăm he ao ước xâm lăng Đại Việt, trong nước thì binh lửa khắp nơi, giặc Chiêm của Chế Bồng Nga mấy lần tràn xuống Đại Việt chiếm phá rồi lại rút về, như thể tập dượt chuẩn bị cho trận đánh khủng tới Thăng Long. Triều Trần cần gấp một sự biến đổi nhưng ai dám đổi khác vì bách tính? Triều Trần vẫn tồn tại đó nhị danh tướng, vẫn còn đấy đó uy danh 3 lần đánh win giặc Nguyên Mông để dính víu.
Vẫn còn đó hầu như bậc tiên tổ cần thiết nào nói biến hóa là ráng đổi. Nghệ Tông cũng hiểu yêu cầu phải thay đổi để giữ lại cho nỗ lực nước vững vàng bền, dẫu vậy ông không thề chịu nổi ý nghĩ bọn họ Trần cuối cùng sẽ mất vào tay ông. Thời điểm ở Hội thề, chú ý vào gương mặt từng bá quan tiền văn võ ông như ước ao gào thét trong đầu, ai đó, ai kia hãy đứng dậy đi, hãy bày mang đến ta kế sách nào thay đổi cái làng tắc này, biến hóa được chiếc vận nước đang ngày 1 đi xuống này!! Hãy vùng dậy đi, mang đến ta một chiếc kế sách đi! nhưng mà nào tất cả ai?? Như Nguyễn Cẩn đã nói cùng với Thuận Tông:
“Nhưng trên sao tổ quốc vẫn rơi vào loạn lạc? Vau không thương dân ư? yêu thương chứ! Vua sút cả sự xa hoa, yến tiệc của riêng mình, sao nơi hang cũng ngõ hẻm vẫn vang lên lời than vãn đói khát? cũng chính vì các ông vua kia không biết tới sự sấm ran chớp giật; nói đến chuyện nạm da thay đổi thịt là xám ngoét, run rẩy. Non sông qua một thơi gian nhiều năm trơ ì, sẽ trở đề nghị cứng quèo, thối rữa. Hồn nhà nước như ngủ mơ trên đụn vàng. Tất cả trở phải ù lì, yếu yếu; đâu đâu cũng bốc lên mùi hương xác rữa. Cần phải lột xác. Tổ quốc gấm vóc rất cần được hồi xuân, dù đề nghị qua huyết lửa, chết chóc, tàn phá, lụi tàn…
“Qua thời lột xác, giang sơn sẽ bừng tỉnh dậy…. Vậy đấy! bi thương lắm! vào cuộc thay đổi đời, biết bao nhiêu tín đồ bị cơn sốt cuốn phăng, bị ném vào lửa ko thương xót… Cũng chính vì vậy, nên khi này, ta cần phải có một minh quân, một ông hoàng đại trí…”
Ông vua ấy là ai? Còn ai nữa kế bên Hồ Quý Ly?
Phải chăng chính vì như thế mà Nghệ Tông và cả Thuận Tông đều phụ thuộc vào hồ nước Quý Ly! Khi hiểu Hồ Quý Ly, tôi lại mường tượng ra trần Thủ Độ. Hai con người đầy mưu mô, đầy thủ đoạn, cứng nhắc đến tàn bạo và đầy hoài bão cùng ra tay xuất hiện thêm vương triều mới, trằn Thủ Độ là người mở ra triều Trần mang đến Hồ Quý Ly là người kết thúc triều đại ấy lập ra đơn vị Hồ. Tín đồ ta tuyệt nói có tác dụng vua thì xung quanh trí tuệ, kế bên cái chí của kẻ làm việc ngôi Cửu ngũ Chí tôn thì cũng cần được lắm sự nhân từ, độ lượng độ lượng tuy vậy nếu nhân từ quá thì cũng cần yếu làm vua nổi. Hay hợp lí khi đã làm vua thì phải bất chấp thủ đoạn? è Thủ Độ bao tín đồ căm hận ông do thủ đoạn tàn tệ nhưng nhờ có ông cơ mà nhà Trần gồm hơn 200 năm hiển hách, vinh quang quẻ chói lọi vào sử sách.
Hồ Quý Ly xuất hiện đúng thời công ty Trần ngày dần nát bét, và đến thời của ông thì bên Trần cáo bình thường và kết thúc. Ánh hào quang đang tắt lịm như khá tàn hàng ngày của lão Nghệ Tông kia, kém nhát, nhu nhược mang lại sau này đàn ông ông, Thuận Tông đăng quang cũng thế. Hồ nước Quý Ly một tay bít trời, thao bí cả triều đình. Thâm vai trung phong ông biết triều Trần không có gì mấy hơi sức nữa, sau thời điểm dẹp nhị loạn mập là Phạm Sư Ôn với giặc Chiêm Thành, đã tới khi phải chũm đổi. Cho rằng làm ông tức thì cho cụ tiền đồng bằng tiền giấy, đưa ra hạn điền, hạn nô, cơ chế thuế khóa và dự trữ thóc gạo, cùng dời đô về Thanh Hóa.
Nhưng thương gắng cho ông, thương cầm cố cho triều trằn khi lòng dân vẫn nhắm đến những uy danh cũ, vẫn hướng tới triều Trần đang mục nát. Chẳng ai chấp nhận ông, chẳng ai đọc nổi những cải cách của ông để triển khai gì mặc dầu những cách tân ấy cần đến thời Lê Sơ tốt sao kia nữa mới phát huy tính hiệu quả và đúng chuẩn của nó. Cải cách, đầu rơi, ngày tiết chảy đến sau cuối ông sót lại được gì? chỉ còn lại chiếc tòa thành black ngòm, xám ngoét hay đất nước phải nằm dưới gót giầy giặc Minh trăng tròn năm. Tiếc đến ông nhẽ ra với loại chí mập đến thế, với một khối óc mẫn tiệp đến cố nếu có mặt vào thời khắc khác thì có lẽ rằng ông đang trở thành lương đống trong phòng Trần, và gửi nhà Trần cho thời thịnh trị hơn nữa.
Thế gian gọi ông thì không nhiều mà ân oán trách ông thì rất nhiều bởi tay ông vấy đầy máu chúng ta Trần. Duy nhất là chế độ dời đô, cho giờ mình vẫn không hiểu nhiều lý do nguyên nhân ông lại dời đô từ Thăng Long về Thanh Hóa? Tây Đô lúc ấy có gì rộng được Thăng Long? Nhưng có lẽ rằng cũng như muôn dân đơn vị Trần thời ấy, nào mấy ai gọi được tầm quan tâm đến của hồ nước Quý Ly???
Vẫn như phần nhiều tiểu thuyết khác, ở hồ Quý Ly, tác giả Nguyễn Xuân Khánh đã xây hình thành cả một bức tranh toàn cảnh khổ to về bối cảnh cuối đời bên Trần đổ nát, điêu tàn với gần như suy vong, với những thủ đoạn khắp trong không tính triều, cuộc sống muôn dân đói khổ, mặc dù vẫn còn đó đông đảo dấu ấn văn hóa, phần lớn lễ hội, hầu hết con fan giản dị, hào hùng.
Đọc hồ nước Quý Ly mình thêm một đợt nữa thấy ngợp trước cơ man kỹ năng của cụ, về văn hóa, về đa số nét ngơi nghỉ xưa của con dân, của vua tôi thành Thăng Long ngày ấy. Núm đã xây dựng nên hình ảnh Hồ Quý Ly chân thực, nhân thứ còn tạo tranh cãi không ít như một người dân có cả ưu lẫn khuyết, vừa ác độc, tàn bạo nhưng cũng có lúc ông yếu ớt mềm, khi ông khóc trước tượng phật Công chúa Huy Ninh, người vk hiền thảo của ông, hay hầu như lúc ông nhức xót nhưng buộc phải dằn mình cứng rắn trước tình cảnh chị em con Công chúa Thánh Ngẫu cùng Thái tử An.
Cụ không hoàn toàn xem hồ nước Quý Ly là nhân trang bị xấu xa hoàn toàn, mà là do thời núm ông ta thiết yếu làm khác. Mọi phán xét ráng xin dành riêng cho độc giả. Phần nhiều nhân đồ trẻ trườn với trí óc thông thái, sức trẻ hừng hực như hồ Nguyên Trừng, Nguyễn Cẩn, Nguyễn Trãi cũng được ông tương khắc họa tài tình. Hồ Quý Ly với ngay gần 700 trang giấy thỉnh thoảng khiến ta stress bởi lượng kiến thức và kỹ năng quá vật sộ, nhưng lại toàn truyện thấm đẫm Phật tính.
Ta như hoàn toàn có thể nghe thấy giờ đồng hồ gõ mõ, giờ đồng hồ tụng gớm vẳng ra từ phần đa trang sách, nó làm dịu đi những cảnh tiết chảy đầu rơi vào truyện, nó xoa vơi đi đều âm mưu, những gian dối chốn cung đình, nó xoa nhẹ ta gần như khi ta thấy mình quá oải khi đề xuất đọc cho hết ngay gần 700 trang giấy. Nhưng chính là nỗi căng thẳng đáng giá mà lại đúng không?
